Kalendarium
„Nie zgubcie pamięci, człowiek bez pamięci
jest osobą pozbawioną przyszłości”
Jan Paweł II
KALENDARIUM BITWY NAD BZURĄ 26 DYWIZJI PIECHOTY W REJONIE MIEJSCOWOŚCI: KOZŁÓW SZLACHECKI, NOWY KOZŁÓW PIERWSZY, NOWY DĘSK
I BRAKI
W DNIACH OD 12. 09. 1939 ROKU DO 16. 09. 1939 ROKU
12 września
– Niemcy przekroczyli Bzurę, 9 kompania i plut. CKM z 10 pułku piech. 26 Dywizji Piechoty wyparła niemieckie oddziały rozpoznawcze z Patok i Kozłowa Szlacheckiego na południowy brzeg Bzury i buduje pozycje obronne w Kozłowie Szlacheckim, gdzie rzeka jest najbliżej szosy. Przez cały dzień odpiera próby sforsowania rzeki.
13 września
– Nad ranem, maszerując całą noc z Żychlina 26 Dywizja Piechoty dotarła do Gągolina Płd. Płn. i lasu brakoskiego(las pomiędzy m. Braki, Emilianów i Złotą). Gen. T. Kutrzeba wydaje rozkaz dla armii POMORZE natarcia w kierunku na lasy bolimowskie, jednocześnie oddaje 26 DP z armii POZNAŃ pod rozkazy gen. Bortnowskiego z armii POMORZE
14 września
– Około godz. 8:00 rusza natarcie w kierunku Skierniewic. 10 pułk piechoty. naciera po osi Kompina, Bednary, Nieborów. 37pułk piechoty naciera po osi Rawki na Kęszyce i dalej na Bolimów, lewe skrzydło 37 pułku piechoty naciera pomiędzy Kozłowem Szlacheckim a Patokami. Do godz. 10:00 26 dyw. piech. przekroczyła tory kolejowe Sochaczew – Łowicz. Wsparcia artyleryjskiego udzielał 26 pułk artylerii lekkiej z rejonu Gągolina Płd.
– po zauważeniu dużej kolumny czołgów nieprzyjaciela posuwającej się od Warszawy w kierunku Sochaczewa, o godz. 10:00 gen. W. Bortnowski wydaje rozkaz zatrzymania natarcia, obawiając się okrążenia 26 Dywizji Piechoty. Dowódca 26 Dywizji Piechoty płk A. Ajdukiewicz zrozumiał rozkaz gen. W. Bortnowskiego jako rozkaz do wycofania się. Wycofywanie się miało bardzo tragiczne skutki, poległo kilkakrotnie więcej żołnierzy niż w czasie natarcia
15 września
– Niemiecka 19 dywizja piechoty przekracza Bzurę w Kozłowie Szlacheckim, 57 pp. z 19 DP zajmuje Nowy Kozłów Pierwszy i Nowy Dębsk. Około godz. 15:00 Bzurę w Kozłowie Szlacheckim przekracza 1 Dywizja Pancerna nieprzyjaciela i kieruje się do lasu brakoskiego.
– Późnym wieczorem III batalion z 37 pp od Gągolina Płd. naciera na Nowy Dębsk i Nowy Kozłów Pierwszy w celu wyparcia Niemców za Bzurę. Nieprzyjaciel nie dał się zaskoczyć, Niemcy otworzyli ogień z broni maszynowej z odległości ok. 30 m. Poległo bardzo dużo żołnierzy m. in. ppor. F. Nentwig. Próby natarcia trwały przez całą noc. Bezskutecznie
16 września
– Około godz. 7:00 rano 10 i 18 pułk piechoty nacierają z Gągolina Pld. i Płn. oraz Wicia w kierunku Emilianowa, Złotej i Brak. Nieprzyjaciel został częściowo wyparty z lasu brakoskiego, bój był zacięty koło miejscowości Nowy Dębsk i Braki dochodziło do walki wręcz. Niemcy wzmogli ostrzał artyleryjski pozycji polskich wojsk, do ataku użyli czołgów oraz lotnictwa. Natarcie się załamało, 26 DP musiała wycofać do Gągolina Płd. i Wicia.
– W południe ok. 13:00 III batalion z 10 pp podjął natarcie na Nowy Kozłów Pierwszy, silny ostrzał artyleryjski zatrzymał natarcie przed Nowym Kozłowem. W czasie natarcia zginął m. in. dowódca mjr Z. Roszkowski, ppor. J. Urbański (byli pochowani w Nowym Dębsku). ppor. J. Polesiak (jest pochowany w Kozłowie Szlacheckim)To była ostatnia bitwa 26 DP w naszym rejonie.-Wieczorem 26 DP udała się do m. Osiek a następnie do Bud Starych. Tam resztki armii POZNAŃ i POMORZE były masakrowane przez ostrzał artyleryjski i bombardowanie.
18 września
– Armia POMORZE i razem z nią 26 Dywizja Piechoty przestała istnieć jako jednostka bojowa.